"ermenilerin" GERCEK tarix.

İkincisi, bu plana göre 15 minlik bir deste quru yolla Gürcüstana getmeli idi. Ori esasen iki mühüm menteqe göstermişdi — Şamaxı ve İrevan, «onların ele keçirilmesi Zaqafqaziyanın taleyini hell ederdi» (2).

Rus çarı I Pyotr ermenilerin xahişine müsbet cavab verdi.
Bu dövrde İran vasitesile Qafqaza, o cümleden Azerbaycanın Qarabağ bölgesine az miqdarda ermenilerin gelib meskunlaşması I Pyotra melum idi. Qeyd etmek lazımdır ki, esrler boyu bu erazide türksoylu ehali, xristian etiqadlı albanlar yaşayırdılar. Bu erazilere gelme ermeni azlığı ise da¬ha çox siyasi feallıq göstererek xristian ehalisini müdafie bayrağı altında çıxış etmeye cehd gösterirdi. Hetta onlar Qarabağ erazisindeki qedim alban kilselerini menimseyerek onları qriqoryan üslubunda yeniden temir etdirirdiler.

Azerbaycanın daxili, başqa sözle merkezi eyaletlerin¬den biri olan Qarabağ erazisinde xristian ehalisinden söhbet gederken yadda saxlamaq lazımdır ki, onlar ümumi ehalinin az bir hissesini teşkil edirdiler. Bu az bir hissenin yarıdan çoxunu da yerli albanlar, cüzi bir hissesini de gelme erme¬niler teşkil edirdiler. Ermeniler cem halda yalnız 1828-ci il Türkmençay müqavilesinden sonra çar Rusiyası terefinden meqsedyönlü ve planlı suretde Şimali ve Qerbi Azerbaycan (indiki Ermenistan Respublikası) bölgelerine, xususile de azrbaycanlıların mehsuldar ve sefalı yaylaq torpaqlarinm yerleşdiyi Qarabag bölgesine köçürülmüşdüler. Sonralar da Qarabagda yaşayan ermenilerin ekseriyyetini qriqoryanlaşmış xristian albanların teşkil etdiyini yaxşı bilen milletçi daireler onlara ikinci növ ermeniler kimi baxirdilar. Bu fikri ermeni müellifi Arakelov da qeyd edirdi. O yazırdı ki, mil¬letçi ermeniler üçün «qarabağlı ermeniler ikinci dereceli hemqebile üzvleridir» (3).

XVIII esrin evvellerinde İrandan gelme az miqdarda ermeni ehalisi Qerbi Azerbaycanın, yeni indiki Ermenistan Respublikasının ve bütövlükde Şimali Azerbaycanın ayrı-ayrı bölgelerinde, xüsusile de mühüm ticaret merkezleri olan İrevan, Gence ve Şamaxıda, 1828-ci ilden etibaren ise sistemli şekilde Qarabağ ve İrevan bölgelerinde meskunlaşaraq ticaretle meşğul olmuş, onların böyük bir hissesi azer¬baycanlı türklerin qapı-bacasında, teserrüfatlarında nökerçilik etmiş, onların malqarasını otarmış, tikinti işlerinde çalışmışdılar.